Een hoge opleiding beschermt, althans een beetje, tegen dementie. Maar ook sommige mensen zonder hoge opleiding hebben hersenen die zichzelf beschermen tegen schade. Hoe werkt die bescherming precies, en wat kunnen we daar in ons dagelijks leven van leren?

Neurowetenschapper Anouk den Braber en neuropsycholoog Jori Tomassen van het Alzheimercentrum Amsterdam, Amsterdam UMC onderzoeken een bijzondere groep ouderen. Zij volgen 98 tweelingen om meer te weten te komen over de fase die voorafgaat aan de ziekte van Alzheimer.

‘Mensen van boven de 90 jaar hebben allerlei vormen van schade in de hersenen. Toch leiden die niet altijd tot dementie,’ vertelt Nienke Legdeur over haar onderzoek naar dementie bij de alleroudsten. Zij werkt als arts-onderzoeker aan het Amsterdam UMC locatie VUmc. Vorig jaar vertrok ze voor vier maanden naar de VS om nog meer te weten te komen over 90-plussers.

‘De ziekte van Alzheimer begint in de hersenen waarschijnlijk nog veel eerder dan we al dachten.’ Neuropsycholoog Heidi Jacobs van de Universiteit Maastricht verdiept zich in Boston (VS) in de verbindingen tussen hersencellen. Haar onderzoek levert nieuwe inzichten op die pleiten voor onderzoek bij steeds jongere mensen.

‘Onze vraag is: kunnen we met een nieuwe techniek precies zien hoeveel ijzer er op verschillende plekken in de hersenen zit?’, legt onderzoeker Louise van der Weerd van het LUMC uit. Samen met hoogleraar Andrew Webb onderzoekt zij de hersenen van mensen met de ziekte van Alzheimer. IJzer speelt hierin een belangrijke rol, blijkt uit hun onderzoek.

Heeft je tweelingbroer of -zus diabetes type 1, dan heb jij ook een grotere kans om het te krijgen. Hoe groot die kans is, weten we door de gegevens van heel veel tweelingen te bekijken. Waarom is tweelingenonderzoek eigenlijk zo belangrijk? En wat zijn we er nog meer mee te weten gekomen?

Waarom krijgt iemand de ziekte van Alzheimer en iemand anders niet? Die vraag houdt veel wetenschappers bezig, onder wie de onderzoekers Aniko Korosi en Harm Krugers en hoogleraar Paul Lucassen van het Swammerdam Instituut van de Universiteit van Amsterdam. Zij bestuderen de rol van stress op jonge leeftijd, want dat blijkt gevolgen te hebben voor het ouder worden.

Een test voor bloed in de ontlasting kan 30% van de verwijzingen naar het ziekenhuis voorkomen. Veel mensen hoeven dan geen vervelend kijkonderzoek in de darm te ondergaan. De nieuwe poeptest is net zo goed als inwendig onderzoek voor het uitsluiten van ernstige darmziekten.